Bij risicomanagement gaat hierbij om het beheersen van risico's die de bedrijfsvoering kunnen belemmeren. In deze paragraaf brengen we in beeld de relatie tussen de risico's en de financiële weerstand.
Deze paragraaf is als rapportage een onderdeel van het risicomanagementproces. En geeft inzicht in het weerstandsvermogen van de gemeente Veere. Het weerstandsvermogen geeft inzicht in de financiële draagkracht van de gemeente indien zich onvoorziene tegenvallers voordoen.
De paragraaf verwoordt in het kort uit welke componenten het weerstandsvermogen bestaat en waar de uitgangspunten van het risicomanagement zijn vastgelegd (beleid). Verder wordt inzicht gegeven in:
- de opbouw van het risicoprofiel (de gesignaleerde risico's);
- de opbouw van de weerstandscapaciteit (vrije middelen om de gesignaleerde risico's in financiële zin op te kunnen vangen);
- het weerstandsvermogen (koppeling van de risico's en de weerstandscapaciteit).
Risicomanagementbeleid
Het beleid (uitgangspunten en werkwijze) en dat de gemeente voert ten aanzien van risicomanagement staat in de nota weerstandsvermogen en risicomanagement.
De gemeente is verplicht zowel in de programmabegroting als in de programmarekening de risico’s te vermelden die de financiële positie van de gemeente kunnen beïnvloeden.
In de beleidsnota is ook vastgelegd dat we in de bestuurlijke rapportages rapporteren over de financiële positie. Bij het opstellen van de programmabegroting, de bestuurlijke tussenrapportages en jaarrekening moet er een zo goed mogelijk beeld van kwantificeer-bare risico’s aanwezig zijn. Dat betekent niet dat in de gemeentelijke huishouding geen financiële risico’s meer aanwezig zouden zijn. Net als iedere andere organisatie heeft ook de gemeente bij het uitvoeren van haar taken te maken met onzekerheden die kunnen leiden tot (financiële) nadelen.
Wat is weerstandsvermogen?
Het weerstandsvermogen bestaat uit:
- De weerstandscapaciteit: dit zijn de middelen en mogelijkheden waarover de gemeente beschikt om niet begrote kosten te dekken.
- Alle risico’s waarvoor geen voorzieningen zijn gevormd en die van materiële betekenis kunnen zijn.
Voorwaarden in een continu proces
Risicomanagement heeft op het niveau van de raad, het college en het ambtelijk management een structurele plek gekregen binnen de planning- en controlcyclus.
Eén van de voorwaarden voor een adequaat risicomanagement is dat bestuurlijke doelstellingen voor programma’s, strategische projecten en grondexploitaties helder zijn. Verder is het noodzakelijk dat zowel bestuur als management zich bewust zijn dat risicomanagement onderdeel is van het normaal besturen en managen van de gemeente. Dit betekent dat we het inventariseren van risico’s, het inschatten ervan en het treffen van beheersmaatregelen voortdurend in de praktijk toepassen.
Risico-inventarisatie
We hebben de risico’s systematisch in kaart gebracht en beoordeeld. Er zijn 92 risico’s in beeld gebracht. Verder is inzichtelijk wat de risicoscore (kans x gevolg) is voor en na het implementeren van beheersmaatregelen. Om een risicoweging mogelijk te kunnen maken zijn alle risico’s gewogen op kans van voorkomen en financieel gevolg. Voor de kans en het gevolg zijn scoreklassen gedefinieerd waardoor de uiteindelijke risicoscore ligt tussen de 0 (minimaal) en 25 (maximaal). De gemiddelde risicoscore voor de gemeente is 6,8.
Beheersmaatregelen
We vergelijken de gemiddelde risicoscore (kans x gevolg) voor en na de maatregelen, wat de invloed van de gedefinieerde beheersmaatregel laat zien. De getroffen maatregelen zijn bedoeld om óf de kans van een risico te verlagen óf de gevolgen te reduceren. Hierdoor neemt de risicoscore af en zal de totale impact van de risico’s op de organisatie afnemen. Beheersmaatregelen zijn te onderscheiden in twee categorieën:
- Financieringsmaatregelen: dat zijn maatregelen waarbij het risico niet gereduceerd wordt, maar dat er financiële dekking voorhanden is als het risico zich daadwerkelijk voordoet.
- control-maatregelen: dit zijn maatregelen die de kans van optreden of de directe gevolgen van een risico kunnen reduceren. Deze zijn nodig om risicomanagement effectief te laten zijn.
De risicokaart
Om meer inzicht te krijgen in de spreiding van de risico’s naar kans, optreden en gevolg, gebruiken we de risicokaart (zie hieronder). De nummers gevende aantallen risico’s weer die zich in het desbetreffende vak van de risicokaart bevinden. Dit maakt inzichtelijk hoe de risico’s zijn verdeeld over het groene, oranje en rode gebied.
Bij risicomanagement gaat hierbij om het beheersen van risico's die de bedrijfsvoering kunnen belemmeren. In deze paragraaf brengen we in beeld de relatie tussen de risico's en de financiële weerstand.
Een risicoscore in het groene gebied, vormt geen direct gevaar voor de continuïteit van de organisatie. Risico’s die in het oranje gebied zitten vragen om aandacht. Ze vormen individueel nog geen reëel gevaar voor de continuïteit van de organisatie, maar naarmate de tijd vordert, kan het risico wel een bedreiging gaan vormen. Het is aan te raden niet te lang te wachten met het uitvoeren van beheersmaatregelen.
Uit de risicokaart blijkt dat er zich relatief veel risico’s in de groen en oranje zone bevinden (onder/midden) in de risicokaart. Bij beheersing van deze risico’s die veel voorkomen kunnen we op korte termijn kostenreductie realiseren. Op langere termijn kunnen we serieuze bedreigingen van de continuïteit van de bedrijfsvoering voorkomen.
Een risico dat zich in het rode gebied bevindt, vereist directe aandacht om te voorkomen dat de continuïteit van de organisatie in gevaar komt. We kennen enkele van deze risico’s. Deze hebben een hoge score in de top 10 van gesignaleerde risico’s in de gemeente met een hoge financiële impact.
Weerstandscapaciteit
Met het risicoprofiel van de gemeente Veere kunnen we bepalen hoeveel geld nodig is om alle risico’s te kunnen financieren. De benodigde weerstandscapaciteit berekenen we met een risicosimulatie. Uitgangspunt hierbij is een statistische benadering die er van uit gaat dat nooit alle risico’s zich én tegelijk, én in hun maximale omvang voordoen. Door deze benadering kunnen we op een verantwoorde manier minder vermogen aanhouden.
In totaal zijn er voor de gemeente 92 risico’s geïdentificeerd en gekwantificeerd. Als we rekening houden met de kans op voorkomen en verwacht geldelijk gevolg stellen we vast dat van de simulaties het totale risicobedrag ca € 4,7 miljoen bedraagt.
Risico top 10
In de hiernavolgende tabel geven we de top 10 risico’s van de gemeente Veere weer, gerangschikt naar financiële impact. Het percentage geeft in grote lijnen de weging van het betreffende risico aan t.o.v. het totaal aan risico’s.
|
|
Risico |
invloed |
|
1. |
Door de hogere inflatie (bij energie en grondstoffen) dreigt er bij de voorbereiding, aanbesteding en bouw van werken en projecten een overschrijding van het beschikbare budget en komen projecten niet van grond. |
12,6% |
|
2. |
Door een cyberaanval kan het computersysteem platgelegd worden. Dit kan gevolgen hebben voor de dienstverlening en moeten we kosten maken voor herstel en reconstructie. |
6,3% |
|
3. |
4,5% |
|
|
4. |
Milieu-gerelateerde beperkingen (o.a. PFAS) leveren vertraging op in verschillende ruimtelijke ontwikkelingen. |
4,4% |
|
5. |
Bij het uitbreken van een pandemie blijven de toeristen uit en is er sprake van derving van inkomsten (toeristenbelasting en parkeerbe-lasting). Ook maken we extra kosten in verband met preventie en de gevolgen van lokale en landelijke beperkende maatregelen. |
3,5% |
|
6. |
We lopen het risico dat we de ramingen van parkeeropbrengsten niet halen. De werkelijke realisatie is op een dusdanig laat tijdstip bekend dat we geen tussentijdse maatregelen kunnen nemen in de zin van een bi raming. |
3,4% |
|
7. |
Er is subsidie toegekend voor de herstructurering van het bedrijven-terrein Karreveld. Dit project heeft vertraging opgelopen omdat de verplaatsing van een manege is vertraagd. Het risico bestaat dat subsidie terugbetaald moet worden. |
3,2% |
|
8. |
Als gevolg van maken van fouten kan er sprake zijn van extra werk en dus extra kosten. |
3,1% |
|
9. |
Door vertragingen in de grondverkoop en wijzigingen in het programma zijn de resultaten van grondexploitaties lager dan de prognose. |
3,1% |
|
10. |
Op verschillende manieren proberen we grip te krijgen op gemeen-schappelijke regelingen. Er kan sprake zijn van een overschrijding van de begroting met een hogere bijdrage voor de deelnemers. Gevolg hiervan kan zijn een begrotingstekort. |
2,8% |
Tabel: Top 10 risico’s begroting 2024.
De top 10 is ten opzichte van de laatste rapportage ongewijzigd. In bovenstaande tabel staat in de kolom 2021 de positie in de top 10 in de jaarrekening 2021 (opgesteld in het voorjaar 2022).
Risico’s en weerstandscapaciteit
Om de risico’s te kunnen opvangen is het van belang dat de gemeente over een buffer beschikt die hiervoor voldoende is, de zogenaamde weerstandscapaciteit.
Onbenutte belastingcapaciteit
Hieronder verstaan we de mogelijkheid die de gemeente heeft om de belastingen te verhogen. Bij tarieven waar kostendekking een rol speelt is van onbenutte belasting-capaciteit sprake, als er nog geen volledige kostendekking is gerealiseerd. Aan de hoogte van de overige tarieven is theoretisch geen bovengrens gesteld; de gemeente kan deze echter niet tot in het oneindige verhogen. De onbenutte belastingcapaciteit maakt geen onderdeel uit van de berekening van de weerstandscapaciteit.
We verwijzen in dit verband ook naar de berekening van de gemeentelijke belasting-capaciteit in de paragraaf lokale heffingen. Dit kengetal geeft de verhouding aan van de woonlasten in Veere tot het gemiddelde in Nederland. Dit kengetal geeft de wendbaarheid aan in de begroting om tegenvallers op te vangen.
Onvoorziene uitgaven
Voor onvoorziene uitgaven zijn in de begroting jaarlijks bedragen opgenomen van € 100.000 voor eenmalige en jaarlijks € 25.000 tot en met 2027 voor structurele uitgaven.
Vrij besteedbare reserves
Als vrij besteedbare reserves beschouwen wij alleen de algemene reserve. Bestemmingsreserves rekenen we niet mee bij het weerstandsvermogen.
Stille reserves
Van stille reserves is sprake wanneer de marktwaarde van bepaalde activa hoger is dan de op de balans opgenomen boekwaarde. De aanwezigheid van dergelijke stille reserves is een onvermijdelijk gevolg van het voorschrift dat de boekwaarde van de activa gebaseerd moet zijn op de historische kostprijs. Voorzichtigheidshalve nemen wij deze stille reserves niet mee in de berekening van de weerstandscapaciteit.
De beschikbare weerstandscapaciteit is als volgt bepaald:
|
weerstandscapaciteit per 31/12 |
2023 |
2024 |
2025 |
2026 |
2027 |
|
algemene reserve |
22.500 |
22.575 |
22.561 |
22.640 |
22.640 |
|
bestemmingsreserves |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
|
onvoorzien |
104 |
128 |
153 |
177 |
202 |
|
beschikbare weerstandscapaciteit |
22.604 |
22.703 |
22.714 |
22.816 |
22.841 |
Tabel: weerstandscapaciteit (x € 1.000)
Weerstandsvermogen: koppeling weerstandscapaciteit en financiële risico’s
In het voorgaande is zowel de benodigde als de beschikbare weerstandscapaciteit bepaald. In deze paragraaf leggen we een relatie tussen deze twee componenten om het weerstandsvermogen van de gemeente Veere te bepalen. De benodigde weerstands-capaciteit die uit de risicosimulatie voortvloeit, kunnen we afzetten tegen de beschikbare weerstandscapaciteit. De uitkomst van die berekening vormt het weerstandsvermogen.
Beschikbare weerstandscapaciteit
Ratio Weerstandsvermogen = --------------------------------------
Benodigde weerstandscapaciteit
Voor Veere betekent dit, gebaseerd op de gemiddelde weerstandscapaciteit in 2027, een ratio van € 22,7 / € 4,8 = 4,75. Als we de huidige omvang van het risicoprofiel afzetten tegen de gemiddelde weerstandscapaciteit in de komende jaren, zien we dat de ratio zich als volgt ontwikkelt:
|
2023 |
2024 |
2025 |
2026 |
2027 |
|
|
Gemiddelde weerstandscapaciteit |
22.604 |
22.703 |
22.714 |
22.816 |
22.841 |
|
Risico-omvang per september 2023 |
4.787 |
4.778 |
4.778 |
4.778 |
4.778 |
|
Weerstandsratio |
4,7 |
4,8 |
4,8 |
4,8 |
4,8 |
Tabel: Ratio weerstandsvermogen
Beoordeling weerstandsvermogen
Om de ratio voor het weerstandsvermogen te kunnen beoordelen maken wij gebruik van de volgende waarderingstabel:
|
Beoordelingstabel weerstandsvermogen |
||
|
Klasse |
Ratio |
Betekenis |
|
A |
> 2 |
Uitstekend |
|
B |
1,4 - 2,0 |
Ruim voldoende |
|
C |
1,0 - 1,4 |
Voldoende |
|
D |
0,8 - 1,0 |
Matig |
|
E |
0,6 - 0,8 |
Onvoldoende |
|
F |
< 0,6 |
Ruim onvoldoende |
Gelet op ratio van 4,8 in 2027 betekent dit dat, het weerstandsvermogen nog uitstekend is en ligt boven de streefnorm (voor Veere 1,4 – 2,0).
|
Kengetallen In het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten zijn nu in totaal vijf financiële kengetallen opgenomen. De provinciale toezichthouders hebben een normering aangegeven. De normering categorie minst - en gemiddeld risicovol hebben wij in de onderstaande tabel weergegeven. 1. Netto-schuldquote 2. De solvabiliteitsratio 3. Grondexploitatie 4.Structurele exploitatieruimte 5. Belastingcapaciteit
|
